عفت، یعنی صیانت نفس از چیزهایی که حرام است یا انجام آن شایسته نیست، و عفیف کسی است که در برابر خواسته‌های نفسانی خود را حفظ کند. قرآن کریم از این ارزش انسانی و اسلامی، با واژه‌هایی چون عفاف و احصان یاد کرده است و یکی از ویژگی‌های مؤمنان راستین را پاک‌دامنی و عفاف می‌داند. در این مقاله کوتاه، به انواع عفت می‌پردازیم.
عفتــ در فکر
گرانبهاترین سرمایه‌ای که خداوند به انسان هدیه کرده، گوهر فروزان تفکر و تعقل است. تمامی اعمال و رفتار انسان، چه خیر و چه شر، از فکر سرچشمه می‌گیرد. بنابراین، می‌توان گفت بالاترین مرحله عفت‌ورزی این است که انسان به گناه فکر نکند و تمایلات قلبی و اندیشه خود را از گناه محفوظ دارد. امام صادق(علیه السّلام) می‌فرمایند: «گاهی مؤمن، به چیزی می‌اندیشد و همان، سبب محروم شدن او از روزی می‌گردد».[1]
عفتــ در نگاه
پیامبر اعظم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند:«نگاه به نامحرم، تیری از تیرهای مسموم شیطان است».[2] عفت در نگاه به نامحرم، از دستورات صریح قرآن کریم است. اهمیت این مسئله از آنجاست که نگاه، همچون پنجره‌ای است که چون بی‌حساب و بدون مرز گشوده شود، آتش شهوت و هیجان را برخواهد افروخت. نگاه‌های آلوده، زمینه‌ساز فحشا و آلودگی‌های اجتماعی است.[3]
به نامحرم نظر، دل را کند کور ز دولتخانه قرب افکند دور[4]
حضرت عیسی(علیه السّلام)، در این زمینه می‌فرمایند: «به آنچه [نگاه کردن بدان] برایت [حلال] نیست، خیره منگر؛ چرا که اگر چشمت را حفظ کنی، مرتکب فحشا نمی‌شوی و اگر می‌توانی به لباس زنی که محرم تو نیست نگاه نکنی، چنان کن».[5]
عفتــ در گفتار
یکی از ابعاد عفت، در گفتار ظاهر می‌شود. قرآن کریم در این‌باره خطاب به همسران پیامبر می‌فرماید: «پس به ناز، سخن نگویید تا آن‌که در دلش بیماری است، طمع ورزد و گفتاری شایسته بگویید.»[6] هرچند آیه شریفه خطاب به همسران پیامبر است، ولی بدون شک، این حکم تمامی زنان را دربرمی‌گیرد. بنابراین، آنان در ارتباط با نامحرم نباید به‌گونه‌ای هوس‌انگیز سخن بگویند. هرگونه سخن به شکل تحریک‌آمیز، زمینه‌ساز انحراف است که باید از آن پرهیز شود. البته مردان نیز به رعایت عفت در گفتار توصیه شده‌اند. پیامبر اعظم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند: «هرکس با زن نامحرم شوخی کند، برای هر کلمه‌ای که با او سخن گفته، هزار سال زندانی می‌گردد».[7]
عفتــ در رفتار
لازمه حضور اجتماعی زنان و مشارکت آنها در عرصه‌های گوناگون اجتماعی، ارتباط و معاشرت با مردان است. معاشرت سالم، رعایت عفت در رفتار و روابط اجتماعی را نیز از زن و هم از مرد طلب می‌کند.[8] یکی از شرایط مهم و اساسی در فعالیت اجتماعی زنان، رعایت مرزبندی و حفظ حریم است. اختلاط و روابط ناسالم، عاملی برای گسترش فساد و انحراف و پرهیز از آن، مورد توجه جدی اسلام است.[9] در این خصوص، مرد و زن از حضور در مکانی به تنهایی، و زنان از خودنمایی و جلوه‌گری در مقابل نامحرمان نهی شده‌اند.[10]
عفتــ در پوشش
عفت در پوشش، گزینش لباسی است که با هویت دینی، هنجارهای اخلاقی و شخصیت والای انسانی سازگار باشد.[11] بدون تردید حجاب و پوشش برای زنان، یکی از احکام مسلّم و ضروری دین اسلام است که آیاتی از قرآن کریم و احادیث فراوانی از معصومان(علیهم السلام)، به روشنی بر آن دلالت دارند. قرآن کریم، هدف از تشریع حجاب را دست‌یابی به تزکیه نفس، طهارت، پاک‌دامنی و پیش‌گیری از فساد می‌داند.
